Odysseus, de schrandere held, komt na twintig jaar van omzwervingen eindelijk thuis aan. En ja, hoe vertel je vrouw, kinderen en onderdanen wat je allemaal hebt uitgespookt? Homerus vertelt het hele verhaal verpakt in prachtige poëtische zinnen, sprookjesachtige fabels en halve waarheden, het gebeurde ook allemaal héél lang geleden.

Odysseus en Circe, afbeelding op een oude vaas, wikipedia bestand Odysseus.

Homerus vertelt hoe na een plundering door Trojanen, de Grieken bezonnen waren op wraak. Ze reizen met een enorme vloot af naar Troje om de bewoners van de stad af te straffen. Het blijft niet bij die enkele stad; ze nemen bolwerk na bolwerk in en schromen er zelfs niet voor om ook het Ilium, het heiligdom van de godheid Apollo te betreden. Daar richten ze een ware slachting(1) aan.

De slag om Troje en Thebe
Temidden van de strijd, waarin zelfs de goden zich schijnen te mengen, explodeert de top van een vulkanische berg (maar is het de Ida (Goose mountain) of is het de Uludaĝ (de Olympus)?) en het toneel is compleet. Na negen jaar van bloederige strijd keren ze huiswaarts maar besluiten om toch nog even langs Thebe aan de Nijl(2) te gaan. Dat pakt verkeerd voor hen uit; de Farao is snel ter plekke en de mannen worden verslagen en gevangen genomen(3). Ze worden naar het gevangenis eiland voorbij Pharos, Egypte(4) gebracht en brengen daar zeven jaar door in gevangenschap. Menelaos vertelt eerlijk(5) wat hem allemaal is overkomen, maar de schrandere Odysseus heeft wellicht te veel op zijn geweten. De bijnaam van Odysseus was moet je weten; Stedenplunderaar (zie voetnoot 3) en hij weeft er graag mooie verhalen en fabels omheen. De rede daartoe is mogelijk dat hij vreest te worden weggezonden, zoals gebeurde op het eiland Aiolia (zie 2 en 4). Na zijn verhaal te hebben verteld rondom de strijd om Ilium aan de bewoners op Aiolia, riep de heerser van het eiland tegen hem; ‘Gij hebt de goden vergramd! Ga weg van dit eiland!’

Odysseus, de stedenplunderaar
Wat deed Odysseus dan wel allemaal die afgelopen twintig jaar? Hij vertelt (zie 3) ‘’Voordat nog de Grieken vertrokken naar Troje, had ik al negenmaal een vloot uitgerust om buit te halen op vreemde kusten…daarna streden wij negen jaar om Troje…’ In de voorgeschiedenis van Troje werden tijdens de diverse plunderingen al mannen vermoord en vrouwen en kinderen meegesleept om te worden verkocht als slaaf. Als bevoorradingspunt hadden zij een haven op Kreta, waar ze ook de scheepsreparaties lieten doen. Maar wisten de bewoners van Kreta en Ithaca wel wat Odysseus allemaal uitspookte? Waarschijnlijk niet want Odysseus had op Kreta een vrouw en kinderen, en dat terwijl hij op een kleiner eiland verderop, in het mooie Ithaca, ook getrouwd was en kinderen had. Hij leidde dus een dubbelleven en had in de diverse havens een ander liefje.

Het enorme leger en het houten paard
Voor de vergeldingsactie tegen de Trojanen vraagt Menelaos – de zoon van Atreus, Helena’s echtgenoot en Zeus schoonzoon – aan Odysseus of hij mee gaat en natuurlijk stemt hij daarmee in. Met een enorme vloot, zo groot als nog niemand ooit bijeen zag, varen ze af in de richting van Troje. Daar aangekomen belegeren ze negen jaar de stad, maar de ommuurde stad lijkt onneembaar. Door middel van een slimme truc slagen ze erin om de stad toch binnen te komen. Ze bouwen een houten paard van grote omvang en verstoppen daarin de beste krijgers. Ze trekken zich terug en laten de Trojanen in de waan dat ze weggaan. Wanneer de Trojanen het houten paard binnen de stadsmuren halen, komen de krijgers uit het paard en openen de poort van de stad.

De verwoesting van Ilium
In de tussentijd hebben burgers uit de stad en omstreken hun toevlucht gezocht in het nabij gelegen Ilium. Homerus noemt het Ilium in een ruk met Troje, maar toch lagen er heel wat kilometers tussen de stad en het heiligdom. Het lag aan de helling of voet van de Ida (de berg van de godin Cybele) en er woonden priesteressen (6)- de Cybelen (Sirenen). De jonge meiden, allen gezworen maagden, verzorgden er zieken en gewonden, voerden zingend erediensten uit en sliepen in sobere behuizing in een apart complex. De krijgers schromen niet om het Ilium te betreden… De goden van de Olympus geraken hierop in tweedracht en mengen zich in de strijd. Homerus schept een tafereel dat beelden oproept van een enorme uitbarsting van een vulkanische berg(8), en inderdaad; de Ida is een vulkanische berg. Maar was het wel de Ida of gebeurde het allemaal in de buurt van de Uludaĝ, de aloude Olympus? De top van de ‘Verheven Berg’ is 2532 meter hoog en is besneeuwd. Het is een prima ski oord en in de omgeving kun je er nog steeds diverse kuuroorden vinden met heilzame modderkuren en bronwater.

De eruptie van de Ida in dezelfde periode als de eruptie van de Thera?
Na de slag om Troje vertrekken ze richting huis en krijgen ze op zee te maken met een heftige storm en huizenhoge golven. Winden vol van zwavelgeur waaien over de uitgestrekte zee. Een rookkolom (6) was al duidelijk zichtbaar en er wordt melding gemaakt van diverse aardbevingen (ook in Egypte wordt melding gemaakt van diverse aardbevingen en enorme vloedgolven; Papyrus Ipuwer). Dit brengt het idee dat juist rond dit tijdstip ook de Thera eruptie op Santorini plaatsvond. We zouden dus kunnen concluderen dat we ons bevinden in de NMII periode rond 1700 BC van de Minoische beschaving.

De wenende of huilende farao Sekhemre-Wepmaat Intef van Thebe met de honderd poorten (1620 BC), de farao versloeg de plunderende mannen en sloot ze op. Was ‘hij’ in werkelijkheid een ‘zij’ en noemde Homerus haar Circe? De vergulde kist is te vinden in het Louvre in Parijs. Als hij inderdaad een zij was dan was zij niet de enige vrouwelijke heerser in het oude Egypte want ook Hatshepsut regeerde een behoorlijke periode over Egypte en was succesvol.

Odysseus en de buit van Troje
Nadat de vloot van zijn schade is hersteld op Kreta, zet een negental schepen koers in de richting van het rijke Thebe aan Egyptische Nijl. De rede hiertoe was dat Odysseus de buit van het rijke Troje niet wilde delen met zijn mannen en die verborg op een eiland(9). Zijn mannen mopperden; ‘…en dan is er zijn aandeel in de rijke buit, die na de val van Troje zijn deel werd; wij deelden de zelfde gevaren maar geenzins de buit… en spoedig was het onheil besloten…weg vlogen de winden en de vloot viel uiteen, de blauwgeboegde schepen…’ (zie 1).

De plundering van Thebe
Aan boord van de blauw geboegde schepen bevinden zich Odysseus en Menelaos. De mannen plunderen de hoeven van rijke Egyptische boeren, slepen vrouwen en kinderen mee en drijven het vee op hun schepen. Maar terwijl ze zich tegoed doen aan het vlees en een feestje bouwen met heerlijke wijn, verzamelt de Farao de krijgers. Ze worden overmeesterd door het leger en gevangen genomen. De Farao spaart het leven van de beide aanvoerders en hun resterende mannen maar stuurt ze resoluut naar een gevangenis eiland, een dag zeilen van Pharos (‘het ligt in de branding, daar waar de Nijl uitmondt in zee’). Odysseus verteld daarover; ‘En de Egyptische vorst werd door medelijden bewogen, voerde mij wenend weg, gespaard maar gevangen.’ (zie 3) Daar op het eiland brengen ze zeven jaar in gevangenschap door. Menelaos vertelde; ‘Pharos; een dag zeilens vandaar, op dat eiland -een fort- hielden de goden mij gevangen.’ (zie 5).

Helen blijkt in Egypte haar toevlucht te hebben gezocht(7) en wordt herenigd met Menelaos. Na zeven jaar van gevangenschap keert hij met haar terug naar huis. Odysseus vertelde dat hij na zijn vrijlating met een onguur type naar Libië afreisde waar de man hem, zoals later bleek, als slaaf wilde verhandelen. Hij weet te ontsnappen en komt daardoor later thuis op Ithaca. Daar vindt hij een hele berg vrijers die graag met de mooie Penelope (zijn vrouw op Ithaca) willen trouwen. Hij verslaat ze en wordt weer heer en meester op zijn eiland.

Op zoek naar de wenende Farao
Speuren we in de Egyptische Farao lijst, naar de wenende(!) Farao (zoals Odysseus vol trots vertelde), dan vinden we rond 1620 BC dat Thebe werd geregeerd door Farao Sekhemre-Wepmaat Intef, die waarschijnlijk broer Nubkheperre Intef opvolgde nadat die was overleden(?zie 11). Maar ja, dachten we eerst dat de Farao een man was, na het zien van de vergulde kist van de Farao zijn we daar niet meer zo zeker van. Zou Odysseus de waarheid hebben verteld over die huilende Farao van Thebe aan de Nijl (het Thebe met de honderd poorten)? In dat geval was ‘hij’ mogelijk een ‘zij’ en volgde ze haar broer misschien wel op nadat hij sneuvelde in die strijd en was het daarom dat ze zo moest huilen? De vergulde kist van de Thebaanse Farao is te vinden in het Louvre in Parijs. Odysseus vertelde over deze periode dat hij werd opgehouden (gevangen gehouden) door Circe (de Farao?) die zijn mannen opsloot in ‘varkenskotten’, nadat ze waren veranderd in ‘varkens’. Hebben de jaren van opsluiting op het gevangenis eiland voorbij Pharos hem toch een beetje goed gedaan? De Farao was dan een wijs heerser en ingeval inderdaad een dame; een hele kordate want ze kwam, zag, overwon en … sloot ze op.

(Boekrecensie van Homeros’ Ilyas en Odyssea)

Voetnoten
(Bron; Homeros Ilias & Odyssea, Kempische boekhandel, Retie)
(1) Odysseus bij de Phaeaken VII) ‘Zeg me ook, waarom u schreit en bedroefd zijt, als ge van Grieken en Ilium hoort spreken…’ ‘En daar kwamen ze; de schimmen der doden, oprijzend uit de Erebos (benaming voor de onderwereld); meisjes, pas gehuwd, jongelingen,…prille maagden, hele scharen gesneuvelden…in hun lichaam nog de wonden des speren…’ 1a) Odysseus; ‘Over de schouder geslagen droeg ik een lederen wijnzak…van Maron, zoon van Euanthus, die heerste over Ismaros als Apollo’s priester, wij spaarden hem, zijn vrouw en kinderen het leven, want woonde hij niet in het heilige bos van Phoebos Apollo, als bewaarder van diens heiligdom? …’ (De man was zo ‘dankbaar’ dat hij ons vele schatten ‘gaf..’ vertelde Odysseus.)
(2) In de netten van Circe X) Zijn Mannen mopperden; ‘…en dan is er zijn aandeel in de rijke buit, die na de val van Troje zijn deel werd; wij deelden de zelfde gevaren maar geenzins de buit…’, … ‘en spoedig was het onheil besloten…weg vlogen de winden en de vloot viel uiteen, de blauwgeboegde schepen voerden in de richting van de Egyptische wateren….’
(3) Odysseus en de varkenshoeder XIV) a.)‘Het gerucht bereikte de stad en weldra stond een menigte boze Egyptenaren klaar met speren en andere vreselijke wapens….’  b.)‘En de Egyptische vorst werd door medelijden bewogen, voerde mij wenend weg, gespaard maar gevangen.’
(4) In de netten van Circe X) Nadat de mannen van Odysseus zijn veranderd in varkens wordt de helft door Circe opgesloten in varkenskotten (na de plundering en moordpartij.)
(5) Te gast bij Menelaos IV) ‘Pharos (Egypte), een dag zeilens vandaar, daar op een eiland (een fort) hielden de goden mij gevangen.’ (vertelde Menelaos).
(6) Godenkrijg XX) ‘En vanaf de hoogten van de met sneeuw bedekte Olympus liet Zeus al dreigend zijn donder dreunen en bulderen, terwijl in de diepte Poseidon de vlakten en bergtoppen deed schudden…zo beefde alles van de bergkammen van de Ida tot aan de stad der Trojanen…’ 6a)Temidden der Phaeaken VIII) ‘En nu zong de zanger hoe het heilige Ilium verwoest werd door de Grieken, die uit de holle buik van het paard zich stortten op de stad en bolwerk na bolwerk innamen…’ 6b) Menelaos’ heldhaftige strijd XVII) ‘Het was toen dat Chronos’ zoon die de Ida in wolken gehuld had, een bliksemschicht slingerde die hij door een donderslag liet volgen…en liet zijn van glinsterende kwasten en franjes voorziene aegis zwaaien…6c) Achilles sprong van hoge oever midden in de rivier de Xanthos en de woedend woelige wateren stegen en kolkten bruisend en sissend rondom Achilles… de stroom steeg en bedreigde hem met een zwarte muur van water…Hephaistos de smid (vulcanus) ontstak een laaiende vuurband en dreef het vuur naar de stroom zelf. Bomen, planten en gras vatte vlam, vissen spartelden wanhopig, de stroom zelf kookte en de stroomgod verhief zijn klagende stem…(Eruptie van de Uludaĝ of Olympus  in Anatolië?)…Zo gaf hij aan de Trojanen de overwinning en dat vervulde de Grieken met de angst die doet vluchten…’
Zie ook (1) 542 De Cycloop IX) Odysseus; ‘Over de schouder geslagen droeg ik een lederen wijnzak…’; ze hadden het heiligdom van Apollo betreden.
(7) According to Pseudo Apollo Dorus (writing about the house of Atreus) Helen was in Egypt, where she was reunited with Menelaus, he returned to Sparta with Helen, eight years after the battle of Troy. (Bron; Wikipedia over de Trojaanse oorlog.)
(8) Eruption of Mount Ida (or the Olympus?) in Anatolia, 20 miles from Troy, in the west of the provinde of Balikesir, named the mountain of the Goddess Cybele, where Sirens (cybeles) used to attrack men. Now named Kaz Dagi or Goose mountain. The mountain; a cristalline and volcanic massif.
(9) Odysseus in de eigen stad terug XVII) ‘Schatten uit Thesprotie…(maar dat ligt in noordwestelijk Griekenland?) verborg de schrandere op het eiland…’ Maar de eigenaar van de hoeve vertelde dat Odysseus de schat er begroef na zijn terugkeer van Troje, ‘zijn schip was zwaar beladen met heerlijk goud, koper en vele andere metalen…’
(10) At the end of NMII period around 1700 BC there was a large disturbance in Crete, an earthquake or possibly an invasion from Anatolia. Santorini Thera eruption around 1610 BC, during a period of 14 years, called the Minoan eruption or Thera eruption.
(11) De Egyptische Middenperiode is nogal chaotisch; steden, tempels en graven werden geplunderd door binnenvallende rovers en de periode wordt gekenmerkt door een aantal aardbevingen met soms vloedgolven aan de zee en deltazijde.

Linken met betrekking tot dit onderwerp
http://en.wikipedia.org/wiki/Troy
Foto; Detail of the sarcophagus of pharaoh Sekhemre-Wepmaat Intef- XVIIth dynasty – Louvre Museum.
De Uludaĝ (de Olympus) ligt in het Troya Tarihi Milli Park in de provincie Bursa in Turkije. De naam Uludaĝ betekent Verheven Berg, zijn tophoogte bedraagt 2543 m.
http://en.wikipedia.org/wiki/Uludaĝ
Cybelen of priesteressen van een tempel gewijd aan een godheid
http://en.wikipedia.org/wiki/Cybele
Rivier de Xanthos en de tempel van Apollo bij Didima?
http://en.wikipedia.org/wiki/Xanthos
http://en.wikipedia.org/wiki/Temple_of_Apollo_(Didyma)
Thrinacie; lemnos of Limnos?
http://en.wikipedia.org/wiki/Lemnos
http://en.wikipedia.org/wiki/Hatshepsut
http://en.wikipedia.org/wiki/Hatshepsut#mediaviewer/File:WLANL_-_koopmanrob_-_Maat-ka-Re_Hatsjepsoet_(RMO_Leiden).jpg
http://en.wikipedia.org/wiki/Hatshepsut#mediaviewer/File:Hatshepsut-CollosalGraniteSphinx02_MetropolitanMuseum