Als donderslag bij heldere hemel

Sommige mysteries zijn zó oorverdovend dat we liever onze ogen ervoor willen sluiten. Zo lijkt het tenminste. Sinds mensenheugenis bericht men over vreemde knallen of explosies in de lucht. Een Romeinse scribent schreef voor Christus al dat er “wapengekletter uit de onderwereld” te horen was geweest aan de hemel. Obsequens schreef in zijn werk veelvuldig over onweer, bliksem en zelfs meteorieten maar het ‘wapengekletter aan de hemel’ kon hij niet thuisbrengen.
(Samenstelling, vertaling en commentaar Frank)

hyperbolic-space-wikipediafile-thumb

Illustratie; Hyperbolic space, Wikipedia file. Ons Universum zit ingewikkeld in elkaar.

Met de kennis die hij had schreef hij het maar toe aan de godheid Hades. Wat hij vermoedelijk, en na hem vele anderen, bedoelde waren de spreekwoordelijke ‘donderslagen’ bij heldere hemel. Een verschijnsel dat heden ten dage ook nog (zelfs in Nederland) voorkomt en waarvoor het KNMI een verklaring schuldig moet blijven. Kan men de mysterieuze bromtoon die men in toenemende mate zegt te horen misschien toeschrijven aan de oprukkende industrialisatie, de knallen zijn daarentegen al zo oud als de weg naar Rome. In dit stuk probeer ik aan hand van diverse berichtgevingen een beeld te schetsen van het fenomeen. Wellicht dat u, na het lezen van dit stuk, als u ergens een luide knal hoort niet meer onwillekeurig aan vuurwerk of een uitlaat denkt.

Mysterieuze knallen

Ze komen letterlijk als donderslagen bij heldere hemel. Huizen staan op hun grondvesten te schudden en ruiten rinkelen in de sponningen. Mensen schrikken zich rot en de lokale politie krijgt verontruste telefoontjes. Mysterieuze knallen, ze zijn niet te missen. Men zoekt de oorzaak doorgaans vergeefs in vliegtuigen die de geluidsbarrière doorbreken of explosies. De wetenschap heeft geen pasklaar antwoord, het fenomeen is nooit goed onderzocht. Nieuwsberichten over mysterieuze knallen halen zelden of nooit de voorpagina’s. En dat is best vreemd. Ze komen namelijk vaker voor dan je zou denken. Om in de stemming te komen zal ik hieronder enkele recente gevallen tonen.

Vreemde explosie te horen in Zeeland

Bron: Fok : vrijdag 9 december 2005
In de provincie Zeeland was deze middag een luide explosie te horen. Mensen uit onder meer Heinkenszand, Kamperland, Middelburg, Oost-Souburg, Sas van Gent, Veere en Vlissingen gaven aan rond 14.50 uur een luide knal gehoord te hebben, maar het is nog volledig onduidelijk waardoor deze veroorzaakt werd. De luchtmacht gaf aan dat er geen sprake was van een straaljager die door de geluidsbarrière ging. Ook de brandweer en het Explosieven Opruimings Commando hebben geen idee wat er gaande was. Aldus het bericht.

WKRG News 16 dec 2005.

Afgelopen vrijdagmorgen stonden Amerikaanse huizen van Pascagoula, Mississippi tot Chumuckla, Florida door een ‘mysterieuze kracht’ op hun grondvesten te schudden. Die vrijdag was tussen 09.00 uur en 09.30 uur een vreemd ‘gerommel’ in het gebied te horen en te voelen. Veel getuigen vonden de geluiden veel weg
hebben van vliegtuigen die door de geluidsbarrière gingen. De lokale zender News 5 kon niet bevestigd krijgen dat er gedurende het fenomeen vliegtuigen door de geluidsbarrière waren gegaan.

WANE-TV , Fort Wayne, IN. VS  –  10 november 2004

Na een maand van stilte waren er weer mysterieuze ‘knallen’ hoorbaar geweest in Fort Wayne.
“Het is onvoorstelbaar.” Zei Helene Lilly die afgelopen dinsdagnacht en woensdagmorgen bijna tien van dergelijke knallen hoorde, “Je zou denken dat het oorlog was.” Zowel de lokale politie als de nieuwszender Channel 5 ontvingen tientallen telefoontjes over de knallen. Deze keer leken de luidste knallen hoorbaar in de omgeving van Parkview Hospital gelegen aan East State Boulevard. Buurtbewoners verklaarden dat hun huizen op de grondvesten stonden te schudden en de ramen rinkelden. De politie heeft geen idee over de oorzaak van de knallen. Een maand eerder (op 1 september) waren er ook al mysterieuze knallen in Fort Wayne hoorbaar geweest.

Schotland

Één van de laatste meldingen van mysterieuze knallen die ik bij het schrijven van dit artikel tegenkwam werden gehoord in Schotland.
In ‘North Scotland’ ¸ van 7 januari 2006 stond het volgende te lezen: Gisteren waren er langs de kustlijn ten hoogte van Aberdeen vreemde knallen te horen. Het geluid werd beschreven als twee luide knallen in de lucht die de ramen deden rinkelen en de dakpannen lieten rammelen. De politie ontving diverse verontrustte telefoontjes. Bewoners van Cove, Portlethen en Stonehaven hoorden de knallen rond 11.25 uur en ze werden omschreven als een “gasexplosie, vuurwerk of een explosie zoals in een “steengroeve”. Vreemd genoeg heeft niet iedereen de knallen gehoord. Sommige mensen, die zich bijvoorbeeld op het moment van de knallen in een ander vertrek bevonden, hadden niets gehoord of gemerkt. In de lokale mijnen en groeven was die dag niet gewerkt met explosieven. De politie heeft vooralsnog geen idee wat de oorzaak van de knallen was.

Men dacht dat wellicht een vliegtuig of een raket door de geluidsbarrière was gegaan, maar de RAF (Royal Air Force) liet weten dat er op het moment van de knallen geen militaire activiteiten hadden plaatsgevonden in het gebied. De RAF woordvoerder voegde eraan toe dat het sowieso voor piloten verboden is om door de geluidsbarrière te gaan. The British Geological Survey in Edinburgh liet desgevraagd weten dat er op het moment van de knallen geen seismische activiteit was gemeten. Ook de kustwacht van Aberdeen en de Grampian Fire and Rescue Services hadden er geen idee van wat de oorzaak geweest zou kunnen zijn.

nasa-parker-spiral-wikipediafile-thumb

Illustratie: Wikipedia file Parker Spiral, oorspronkelijke illustratie gemaakt door NASA,  grafisch bestand gemoderniseerd door de redactie.

Wat zegt het KNMI?

Suspensestory 8 april 2003:
Het KNMI weet niet wat de oorzaak is van de knal en hevige trillingen die zich op 7 april hebben voorgedaan in het noordoosten van Nederland. Volgens het weerinstituut ging het in elk geval niet om een aardbeving, zoals veel mensen dachten. Diverse seismometers in Noord-Nederland en laagfrequente microfoons en micro-barometers in Witteveen en Deelen registreerden de knal, die rond kwart voor tien was te horen. Er
was sprake van een ‘drukgolf in de atmosfeer die zich met de geluidssnelheid voortplant’, meldde het KNMI. Waardoor de knal is veroorzaakt, is nog niet bekend. Mogelijk ging het om een supersonisch vliegtuig, een meteoriet of een zware explosie. Voor geen van deze theorieën is echter volgens het KNMI op dit moment een duidelijk bewijs aan te voeren.
In Nederland zijn vaker grote knallen waargenomen. In sommige gevallen konden deskundigen die niet verklaren. Zo bleef de knal die op 19 augustus 1992 in Friesland voor de nodige beroering zorgde, een raadsel. Datzelfde gold voor de knal op 30 maart 1976 in Groningen.

Het Probleem

Eigenlijk zijn de bovenstaande artikelen exemplarisch voor het fenomeen. Luchtvaart, defensie en industrie ontkennen betrokkenheid. Sporen van explosies of inslagen van meteorieten worden niet gevonden. Seismische activiteit zoals aardbevingen worden niet of nauwelijks gemeten. De enige rode draad is het bestaan van vele getuigenissen van de knallen zelf. Maar wat veroorzaakt de knallen? Is het een onbegrepen natuurlijk fenomeen of liggen er toch geheime militaire of industriële activiteiten aan ten grondslag?
Misschien vinden we de antwoorden in het verleden. Laten we eens teruggaan naar de tijd dat het woord geluidsbarrière nog niet eens bestond.

Al het goede komt in drieën?

Dankzij de verzamelwoede van Charles Fort vinden we in zijn boek ‘New Lands’ behoorlijk wat vermeldingen van mysterieuze knallen. Opvallend in enkele van de vermeldingen is dat er sprake is van knallen in een serie. Ik zal er hieronder een paar vertalen (omwille van de authenciteit probeer ik zo min mogelijk af te wijken van de originele teksten.)

In een uitgave van Nature, 61-127 staat een rapport te lezen van Henry S. Schurr die het fenomeen onderzocht in de jaren 1890 en 1891. Schurr laat het volgende weten;
“De knallen zijn altijd in drieën hoorbaar. Drie knallen achter elkaar met een regelmatige interval. De intervallen tussen de knallen variëren van drie tot tien seconden. De pauzes tussen de series van drie knallen kunnen aanzienlijk langer zijn en variëren van seconden tot uren en zelfs dagen. In sommige gevallen is slechts één serie van drie knallen hoorbaar”.

M. van den Broeck publiceerde in Ciel et Terre, vol. 16 en 17 in de jaren 1892 tot 1893 diverse rapporten over vreemde knallen. Van den Broeck laat ons het volgende weten:
Juli 1892, gehoord in de omgeving van Brée door dr. Raemaekers uit Antwerpen, luide explosies met een regelmatige interval van ongeveer twaalf seconden. Onderbroken door de pauzes waren de series knallen ongeveer twintig keer te horen.

5 augustus 1892, Duinkerke, gehoord door prof. Gérard uit Brussel: tot vier maal toe het geluid van ‘kanonschoten’.

17 augustus 1893, in de omgeving van Oostende hoorde prof. Gérard enkele series van explosies. Volgens Gérard zijn observaties was er geen aanleiding om de knallen aan meteorologische omstandigheden toe te schrijven.

5 september 1893, Middelkerke, luide knallen met een opmerkelijke intensiviteit.

8 september 1893, bij het Kanaal in de omgeving van Dover is door prof. Gérard een luide knal gehoord.

In een uitgave van Ciel et Terre 16-485 beschrijft M. van den Broeck zijn eigen waarneming welke plaatsvond op 25 juni 1894 te Leuven. Van de Broeck had explosies gehoord die leken op artilleriebeschietingen. Ook nu weer waren er intervallen tussen de geluiden hoorbaar. Van den Broeck noteerde de volgende intervals; vier minuten, drieëntwintig minuten, drie minuten, vier minuten, drie kwartier, drie kwartier, drie kwartier en de laatste drie kwartier. Fort merkt op dat er misschien wel een code in de intervallen is verborgen.

Op 16 september 1895 zijn er, door M de Schryvere, uit Brussel een drietal ontploffingen gehoord.

Nature, 52-552 Op 13 september 1895 waren er
schokgolven voelbaar en tweemaal een serie van drie knallen te horen in Southampton (Engeland.)

Uit de rapporten van M. van de Broeck blijkt een levendige correspondentie tussen hem en generaal Hennequin. De generaal had zijn staf verzocht uit te zoeken of de explosies een militaire oorzaak gehad zouden kunnen hebben. Blijkens de reacties hadden sommige officieren weliswaar de knallen ook waargenomen maar konden ze deze niet terug traceren naar kanonschoten.

Op 24 Januari 1896 zijn door M. Overloop tussen 02.30 en 03.30 uur driemaal drie knallen gehoord in de omgeving van Middelkerke.

Van België maken we een sprong naar Amerika. In de Monthly Weather Review, 23-57 staat een rapport te lezen van de hand van de directeur van het ‘Florida Weather Service’. Drie mysterieuze knallen en lichten waren gehoord en gezien in de lucht boven Florida. De fenomenen vonden plaats op 7 februari 1985 om 12.00 uur, de volgende op 8 februari 05.00 in de morgen en de laatsten om 18.00 en 22.00 van de avond op de 8ste. De editor van de Review denkt dat ‘toevallig’ drie achtereenvolgende meteorieten boven Florida zijn geëxplodeerd.

Buiten series en intervals blijkt het Schotse dorp Comrie ooit een geliefd ‘doelwit’ van mysterieuze knallen te zijn geweest. In de Edinburgh New Philosopical Journal 32-107 zijn er tussen 1839 en 1841 in totaal 247 meldingen geweest van mysterieuze knallen. In sommige gevallen was er ‘fijn zwart poeder’ naar beneden gevallen (British Association 1840.)
Getuigen lijken het, zo blijkt uit de verslagen, erover eens te zijn dat de knallen hun oorsprong ergens in de lucht hadden waarna in sommige gevallen een gerommel in de aarde voelbaar was.

Terug naar het probleem

Het is hoogst twijfelachtig dat men 100 jaar geleden de geluidsbarrière kon doorbreken. In hoeverre zou de industrie dergelijke knallen kunnen veroorzaken zonder dat (ex)werknemers iets zouden melden? En in hoeverre kunnen we nog denken aan een natuurlijke oorsprong van de mysterieuze knallen? De terugkerende series van drie lijken niet op een natuurlijke oorsprong te wijzen. Dit idee wordt versterkt doordat op sommige plekken het fenomeen terugkeert, zoals we konden lezen in het recente geval van Fort Wayne of de historische recordhouder: het Schotse Comrie. Uit de vele knipsels die Fort heeft verzameld over het onderwerp blijkt telkens weer dat er geen duidelijke oorsprong of verklaring voor het fenomeen gegeven kan worden. En net zo als in het heden stonden de geleerden 100 jaar geleden ook al voor een raadsel.

Spooklegers in de lucht?

Er zijn behoorlijk wat historische vermeldingen over waarnemingen van veldslagen in de lucht te vinden. En hoewel er geen consensus bestaat over het visuele aspect, zijn de beschrijvingen van het geluid met elkaar in overeenstemming. Anderzijds zijn de veelal archaïsche omschrijvingen van de historische ‘luchtveldslagen’ moeilijk te interpreteren. Ik zal er hieronder enkele opsommen en ik laat het aan u om te bepalen in hoeverre ze als ‘donderslagen bij heldere hemel’ kunnen worden gezien.

Wikimedia-stpeter-and-paul-pope-paul-attila-thumb

Saint Petrus en Paulus verschenen gewapend in de hemel om Paus Paul tegen Attila en zijn Hunnenleger te beschermen. Volgens het verhaal sloegen de Hunnen op de vlucht toen zij de vreemde hemelse strijders zagen. Illustratie; Wikimedia, file St Peter and Paul.

Kerkvader Augustinus (354 – 430) vermeldt een geval in zijn belangrijkste werk ‘De stad Gods’ (De
civitate Dei
, 413-427). Tijdens de Romeinse burgeroorlog hoorde en zag men een luidruchtige veldslag tussen ‘boze geesten’ op de vlakte van Campánia.

Een in Londen gedrukt pamflet uit 1642, en te zien in de ‘British Library’, vertelt het volgende verhaal:
“Een teken uit de hemel – of een vreselijk en verschrikkelijk lawaai gehoord in de lucht te Aldborrow (huidige Aldeburgh) in de provincie Suffolke, op donderdag, de 4de dag van augustus, om klokslag vijf uur in de middag, waarin het slaan van trommels, het afschieten van musketten en het donderen van geschut gedurende minstens een uur werd gehoord.”

Een ander pamflet (ook uit 1642) beschrijft een “groot wonder aan de hemel, tonend de jongste verschijningen en het geweldige lawaai van oorlog en veldslagen”. Het zou op vier achtereenvolgende zaterdag- en zondagavonden hebben plaatsgevonden op Edge Hill bij Keinton, in Northamptonshire. Mannen van goede naam en faam werden er door de koning op uitgestuurd om het fenomeen te onderzoeken. Allen legden later een beëdigde verklaring over het verschijnsel af.

En nu?

Het fenomeen van de ‘donderslagen bij heldere hemel’ heeft al maanden mijn aandacht en ik heb behoorlijk wat materiaal over het onderwerp verzameld en gelezen. Ik zou nog een paar pagina’s door kunnen gaan met het oplepelen van data over het fenomeen maar het zou ons geen stap dichterbij een verklaring brengen. Integendeel zelfs. Hoe is het te rijmen dat de knallen soms terugkeren boven dezelfde plek of wat te denken van de series, waarbij het getal drie kennelijk een rol speelt? Ongetwijfeld zou men sommige van de knallen kunnen wijten aan meteorieten of tektonische activiteit, maar wat dan nog? Er blijven er genoeg over die zich niet zo gemakkelijk laten wegredeneren. Steekhoudende theorieën zijn niet voor handen. Ik denk dat hier nog een schone taak ligt voor de toekomstige generatie grenswetenschappers.

Voor mensen die meer willen weten, klik hier voor een nieuwsuitzending (Eng) over een knal die plaats vond op 21 dec. 2005 in Amerika. (Let op het detail van de dode vissen.)

In “Good newes to Christendome’1620 staat het verslag over een zich in de lucht boven Mohammeds graf spelend schouwspel dat door duizenden zou zijn waargenomen. Men aanschouwde een stralende vrouwenfiguur, die gewapend met een zwaard en een boek een Mohammedaans leger op de vlucht joeg. Het visioen zou gedurende 21 dagen te zien zijn geweest.

Samenstelling, vertaling en commentaar Frank

Bronnen:

The Complete Books of Charles Fort
The Complete Books of Charles Fort
Charles Fort & Roy P. Mackal

Charles Hoy Fort, The complete books of Charles Fort, ISBN 0486230945

J. Michell en R.J.M. Richard, Phenomena, book of wonders. ISBN 9063251068

Farshores (Eng), verzameling van berichten over mysterieuze knallen