Op een gegeven moment kom je in een situatie terecht waarbij, in een fractie van een seconde, een schok van herkenning door je heen gaat “Dit heb ik al eens eerder gezien.” Bijna iedereen heeft wel eens zo een situatie meegemaakt. De Fransen hebben er zelfs een uitdrukking voor: ‘Déjà vu’ of vrij vertaald: ‘al eens gezien’. Hebben we dan écht al eens eerder die bewuste situatie gezien of meegemaakt? Met een naamgeving alleen verklaar je niets, theorieën over het fenomeen zijn er genoeg.

Neurotische psychologen of psychotische neurologen?

Vanaf het begin van de vorige eeuw wordt het déjà vu fenomeen voornamelijk afwisselend verklaard vanuit de psychologie en neurologie. Sigmund Freud, altijd goed voor een creatieve oplossing, zag in een déjà vu ervaring een ‘spontane herinnering van een onbewuste fantasie.’ Vanuit de neurologie wordt geopperd dat er sprake is van hersenactiviteiten die niet synchroon lopen.

De Nederlandse psychiater Herman Sno kwam in 1990 met de volgende verklaring: ´herinneringen,´ zo zei hij, ´worden opgeslagen op een manier die doet denken aan hologrammen waarvan ieder onderdeel alle informatie om het gehele plaatje te kunnen reproduceren.´ Hij zei erbij dat hoe kleiner het fragment is, hoe meer dat wordt verstoord. Maar kom je in een situatie die je voor een deel (en dat kan een heel klein deel zijn) al eerder hebt meegemaakt, dan roept je geheugen het gehele evenement weer op. En omdat het een verstoord beeld is, denk je dat het om hetzelfde beeld gaat als je op dat moment voor je ziet.

Vanuit de neurologie is er nog een sterke aanwijzing dat het om een denkfout gaat: het déjà-vu-fenomeen is namelijk een veelvoorkomend verschijnsel bij niet-epileptici met een abnormaal functionerende temporaalkwab in de hersenen (slaapkwab; Engels: temporal lobe). Bovendien is het déjà-vu-verschijnsel veel voorkomend bij epileptici, waarbij ook bij hen de oorzaak gevonden moet worden bij de temporaalkwab. Patiënten met dit soort ‘epileptische’ verschijnselen hebben vaak een persoonlijkheid gekenmerkt door nauwgezetheid en preoccupatie met religieuze, mystieke en occulte zaken.

Overige psychologen hangen over het algemeen het zogenaamde ´global matching systeem´ aan. Deze theorie gaat ervan uit dat een déjà vu vooral hetzelfde lijkt, maar zeker niet hetzelfde is. De verklaring daarvoor is dat je in je geheugen talloze herinneringen aan allerlei gebeurtenissen hebt opgenomen. De kans is erg groot dat een déjà vu lijkt op één van die voorvallen, of tenministe een kleine overeenkomst vertoont met vele voorvallen. Je hersenen zullen dit herkennen ervaren als een identieke gebeurtenis.

Ho stop, even de tussenstand noteren.

Als we de psycho- en neurologen mogen geloven komt mijn déjà vu door: Niet synchroon lopende hersenactiviteit, een verkeerd aangevulde herinnering aan iets anders, een abnormaal functionerende temporaalkwab en een herinnering die hetzelfde lijkt maar niet is. Tja, en dan laat ik de bewering van Freud nog buiten beschouwing. Heeft de wetenschap nog meer verklaringen voor ons in petto? En jawel hoor.

Parahippocampale gyrus

Cognitief psychologen (gedragswetenschappers die zich met bewustzijn bezighouden) en neurowetenschappers hebben weer een andere invalshoek. Zij onderscheiden over het algemeen twee soorten geheugen, simpel gezegd: het bewuste en het onderbewuste geheugen. Met het bewuste geheugen kunnen we zeer speciale gebeurtenissen haarscherp voor de geest halen, bijvoorbeeld populaire vakantieadressen of de eerste persoon op wie we verliefd werden. Het onderbewuste geheugen is gebaseerd op herkenning van overeenkomstige beelden, dat wordt aangeroepen bijvoorbeeld in het geval we iemand vaag herkennen maar niet direct kunnen plaatsen. Uit hersenonderzoek blijkt dat het bewuste geheugen is gelegen in de prefrontale cortex en het hippocampus. Het onderbewuste geheugen is meer
naar achter te vinden, onder meer in de parahippocampale gyrus. Volgens sommige neurowetenschappers ontstaan déjà vu´s op het moment dat de parahippocampale gyrus wordt geactiveerd terwijl er tegelijk een bewuste herkenning van een voorval gegenereerd wordt in het voorste gedeelte van de hersenen. Het beeld van de gebeurtenis wordt dan herkend maar zonder dat het bewust kan worden geplaatst. Dan zijn er nog aanhangers van de ´hersenhelftentheorie´. Deze lijkt wat op het bovenstaande verhaal – waar het voorste en achterste deel van de hersenen in de war raken – maar hier gaat het om de linker en de rechter hersenhelft die door hun verschillende taken in de war raken.

En dan is er nog een vage theorie dat het ene oog de informatie een fractie van een seconde eerder doorgeeft dan het andere oog. Omdat de informatie ongelijk de hersens binnenkomt proberen de hersenen er chocolade van te maken door het ene beeld als herinnering te bestempelen.

Tenslotte is er nog onderzoek dat uitwijst dat een déjà vu kan ontstaan op het moment dat je hersenen een fractie van een seconde een black-out hebben. Dat gebeurt wel eens en gaat zo snel dat we dat verder niet merken aan ons functioneren. En het heeft verder geen schadelijke gevolgen. Maar een ervaring op één moment kan een fractie van een seconde later als een nieuwe ervaring aandoen, maar dan wel met enige herkenning omdat het nog maar zo kort geleden is.

Kortom, mocht u een antwoord zoeken in de gevestigde wetenschap dan zult u er vast wel één vinden die bij u past.

Paranormale verklaringen.

Ook in de paranormale wereld zijn de antwoorden niet eensluidend. Volgens sommigen kan een déjà vu gezien worden als een herinnering uit een vorig leven. Maar er kunnen ook déjà vu ervaringen aanwezig zijn die door andere zielen aan jou zijn doorgegeven. Dit zijn de zogenaamde levenslessen die als herkenning dienen. De levenslessen zijn doorgegeven voordat je bent geboren. Wanneer een dergelijk moment in je leven zich voordoet, zorgt deze levensles dat je niet helemaal onvoorbereid bepaalde situaties ingaat. Tja, alles kan.

Tijdens mijn zoektocht naar het onderwerp kwam ik deze fraaie verklaring tegen, in een forum, die ik u niet wil onthouden; “wat déjà vu betreft, moet je het een beetje zo zien alsof het een energiebal is (die hoogstwaarschijnlijk door jezelf is gemaakt), die je aangereikt krijgt, of “per ongeluk” open maakt. Een beetje net als een kist openmaken, die je al eeuwen op zolder had staan”.

De Grenswetenschap.

In de film The Matrix krijgen we een, in mijn ogen, zeer plausibele verklaring te zien op het moment dat de hoofdrolspeler Neo dezelfde zwarte kat twee keer voorbij zag komen. Het bleek om een upload van de The Matrix te gaan.

Samenstelling en commentaar FsC

Bronnen:
Kijk (NL)
RNLD reincarnatie (NL)
NIMS andere zielen (NL)