Er zijn van die mensen die alleen binnen de grenzen van een bepaald land beroemd of berucht zijn, mensen die voor het buitenland niet interessant genoeg zijn of waarover de inwoners van het land het maar liever niet hebben en de hele persoon eigenlijk maar gewoon het liefst vergeten. Over zo’n laatste persoon gaat dit verhaal. De Italianen, want daar spreken we hier over, hebben het liever niet over hem, sterker nog: sommigen slaan een kruisje bij alleen al het horen van zijn naam. (Geschreven door Saskia de Vries.)

Het beeld van de gesluierde Christus in de Kapel van San Severo. Foto; Wikipedia file: the veiled Christ, Cappella San Severo, gemaakt door Giuseppe Sammatino

Raimondo di Sangro werd op 30 januari 1710 geboren. Zijn moeder stierf toen hij nog geen jaar oud was en ook twee van zijn drie broers stierven op jonge leeftijd, waardoor zijn grootvader de eerste jaren van zijn leven voor hem zorgde. Raimondo’s grootvader zorgde ook voor zijn opleiding in Napels. Dit was echter niet genoeg voor Raimondo met zijn grote levendigheid en enorme leeslust. Zijn familie besloot om hem op tienjarige leeftijd naar het college van de Jezuïeten in Rome te sturen. Daar kreeg hij les van grote namen die befaamd waren vanwege hun kennis van de wiskunde, perspectief enz. Ondanks Raimondo’s afkeer van discipline was het daar bij de Jezuïeten waar hij zijn kennis opdeed van de literatuur, filosofie, rechten, heldendom, techniek en alchemie. Op de leeftijd van 16 jaar erfde hij de titel van Prins van San Severo nadat zijn grootvader overleed, hij erfde daarmee niet alleen een titel, maar ook het landgoed en de positie van het hoofd van één van de machtigste families van het land. Toen hij 20 jaar oud was kwam hij weer bij zijn familie in Napels terug.

De prins had een enorme fantasie, en daar bleef het niet bij zoals men verder in het verhaal zal kunnen lezen. Hij hield het niet bij theoretiseren, integendeel, hij bracht het in praktijk en schonk de wereld de meest verbazingwekkende uitvindingen, waar we later op terugkomen. Een klein voorproefje willen we echter wel geven, Raimondo deed een uitvinding die men later het eeuwigdurend licht noemde. Hij deed dat door gebruik te maken van een schedel, waarin hij een goedje stopte dat bestond uit een hoge concentratie magnesium en fosfaat. Dit kon uren branden met slechts een kleine hoeveelheid materiaal.

Eén van de grote bewonderaars van Raimondo was koning Charles III van Bourbon. Hij maakte Raimondo het eerste lid van een groep die later uit zou groeien tot een groep van 60 notabelen. Raimondo schonk hem als dank een waterdichte cape, aangezien de koning een enthousiast jager was. Dit was ook een van zijn uitvindingen, want in die tijd was het waterdicht maken van stof nog onbekend. De faam van de prins groeide met de jaren, zijn militaire uitvindingen waren beroemd, zo maakte hij een kanon van staal terwijl tot dan toe alleen maar brons gebruikt werd. Ook ontwierp hij een geweer dat aan de achterkant geladen kon worden. Zijn geest ging echter een heel andere richting op, ondanks zijn religieuze training sloot hij zich aan bij het geheime genootschap van de vrijmetselaarsloge in Napels alwaar hij Grootmeester werd, daar werd hij ingewijd in de rituelen van de oude alchemie en hermetische kennis.

Raimondo had nog een andere hobby: Bel Canto (Italiaans voor schone, mooie zang). Hij hield vooral van de de stemmen van jonge alt sopranen en castraten. Hij zocht en
vond deze knapen in verschillende kerkkoren, waar hij ze “kocht” van hun -vaak arme- ouders. Waarna hij ze door zijn persoonlijke arts liet castreren… In die tijd waren castraten erg populair.

Maar de prins’ echte obsessie was hoe hij herinnerd zou worden en hoe hij de mensheid kon verbazen. En dat is de reden dat een meesterwerk als de San Severo kapel is ontstaan. Hoe je het ook bekijkt, wat men daar te zien krijgt is verbazingwekkend. Wie voor het eerst binnenkomt, zal in eerste instantie het idee krijgen in een kleine barokke kerk te zijn beland, met schilderijen en decoraties, in tweede instantie merkt de bezoeker dat hij omsingeld is door beelden van o.a. familieleden van de prins. Met aan het einde van de kerk een imposant altaar.
San Severo kapel (filmpje en tekst: beeldende kunst passie blogspot)

Alle beelden zijn zeer mooi gemaakt en dragen de namen van beroemde beeldhouwers uit die tijd. Drie van deze beelden zijn echter wel heel speciaal.

De eerste wordt de gesluierde Christus genoemd, dit is een werk van Giuseppe Sammatino (1720-1793). Het is een stervende Christus die volledig onder een marmeren sluier ligt, de sluier (voile) ligt zowel over het beeld als over het bed waarop het lichaam rust. Het ongelofelijke aan het beeld is dat de gelaatstrekken (ogen, neus, mond en spieren in de arm) onder de voile te zien zijn. Het lijkt alsof het beeld later met een sluier van marmer is toegedekt.

Ditzelfde verbazingwekkende concept is gebruikt bij een beeld van de moeder van Raimondo. Dit beeld is gemaakt door Antonio Carradini (1668-1752). Het is een beeld van een naakte staande vrouw die van hoofd tot voeten is bedekt met zo’n zelfde soort sluier of voile, waaronder haar gelaatstrekken op een prachtige manier doorschijnen. Volgens de mythe moet je de voile optillen om kennis te verkrijgen.

Met het laatste beeld dat we hier bespreken is een zelfde soort “truc” uitgehaald. Het is een meesterwerk van de beeldhouwer Francesco Queirolo. Het moet de vader van Raimondo voorstellen en is een beeld van een man die worstelt om zich te bevrijden van een net dat om hem heen gewikkeld zit. Hij wordt daarbij geholpen door een gevleugelde jongeling. Wat het beeld zo verbazingwekkend maakt is dat het lijkt alsof het standbeeld als eerste is gemaakt, en het net er later omheen gehangen is. En dat terwijl het standbeeld uit één stuk gemaakt is.

Het grote raadsel bij deze drie beelden is hoe de beeldhouwers in staat zijn geweest hun beelden ogenschijnlijk te overdekken met sluiers en netten van marmer. Op dit moment is daar geen goede verklaring voor, maar er zijn natuurlijk wel theorieën over. Sommige bewonderaars van de prins geloven dat de voiles zijn geproduceerd door het kristalliseren van een basisoplossing van calcium hydraat of kalk. Het proces moet volgens hen op de volgende manier tot stand gekomen zijn: Het standbeeld werd in een tobbe geplaatst en overdekt met een natte voile of net. Daarna werd er een aangelengde calcium oplossing over heen gegoten en tot slot werd de vloeistof bespoten met een koolstofoxide waardoor een soort oven werking ontstond. Hierdoor ontstaat er calcium carbonaat, wat een natuurlijke vorm van marmer is. Dit hechtte zich aan de rest van het marmeren standbeeld. Tot op heden is niemand echter in staat geweest om dit proces te reproduceren.

Maar het raadsel van de standbeelden is niet het enige raadsel in de kapel, via een klein wenteltrapje naar de kelder kom je bij het geheime laboratorium van de prins.

Hier staan in twee glazen kisten de zogenaamde “anatomische machines”. Een vrouwelijk skelet, haar arm geheven, met haar oogballen intact, nog bijna glinsterend, kijkt je aan met een bijna beangstigende expressie, waarbij het bijna lijkt alsof ze om hulp
schreeuwt. Haar beenderen zijn volledig bedekt met een dikke laag bloedvaten en aderen, die door een vorm van metalliseren volledig intact zijn gebleven, net als de meeste van haar organen. Haar hart is goed te zijn en je kunt zelfs de kleine haarvaten in haar mond zien. Ze was zwanger, in haar buik kun je de open placenta zien waar de navelstreng uitkomt en naar de foetus leidt. Net als bij zijn moeder kan de schedel van de ongeboren baby geopend worden en kun je het complexe netwerk van bloedvaten aan de binnenkant zien.

De mannelijke versie van de “anatomische machine” heeft min of meer dezelfde eigenschappen, het enige verschil is dat de armen niet geheven zijn maar naast de romp rusten.

Na van deze horroraanblik bekomen te zijn is de volgende gedachte hoe deze “anatomische machines” gemaakt zijn. Om eerlijk te zijn: dat weten we eigenlijk niet precies, in een geschrift dat waarschijnlijk door de prins zelf is gepubliceerd (in 1766) staat een korte notitie over wat er te zien is in de kapel van Prins San Severo. ”In de kapel kan men twee anatomische machines zien, dat zijn de skeletten van een man en een vrouw, gemaakt door injecteren via een ingewikkelde behandeling en waarvan men kan zeggen dat ze uniek zijn in heel Europa”

In het licht van de huidige medische wetenschap is het waarschijnlijk dat de prins een substantie in de proefpersonen heeft geïnjecteerd, waardoor de aderen geleidelijk aan gevuld raakten en de proefpersoon overleed. Op dat punt zullen de bloedvaten gemetalliseerd zijn geraakt, waardoor ze beschermd werden tegen ontbinding. In feite zal de prins waarschijnlijk een hele tijd hebben moeten wachten tot de huid en het vlees eromheen volledig ontbonden en eraf gevallen waren, voor hij het eindresultaat van zijn anatomische machines heeft kunnen zien.

Aangezien het proces van op deze wijze injecteren pas 100 jaar later door een chirurg uit Lyon werd uitgevonden, wordt er nog steeds getwijfeld aan de manier waarop de “anatomische machines”zijn gemaakt. Sommige positieve aanhangers van de prins wijzen het idee af dat de prins de man en de vrouw levend aan dit horror experiment heeft blootgesteld, ze beweren dat het gewoon normale skeletten zijn die bedekt zijn met een kunstig nagemaakt netwerk van bloedvaten.

Een onderzoek uit 1950 wijst echter uit dat het complete systeem van bloedvaten gemetalliseerd is. De vaten werden gevuld en op hun plaats gehouden door het omliggende vlees, waarna het gestolde metaal in de vaten de vaatwanden intact hield, dat is alleen mogelijk als de personen nog in leven waren…

Het is begrijpelijk dat men dit verhaal leest met heftige gevoelens die schommelen tussen bewondering en walging. Enkele jaren geleden werd Gunter van Hagens, de Duitse kunstenaar en hoogleraar in de pathologie met dezelfde dubbele gevoelens bekeken; ook hij maakte gebruik van menselijke lijken die hij bewerkte (plastineerde) tot anatomische kunstwerken. Hij maakte echter alleen gebruik van personen die zelf hun lichaam daarvoor ter beschikking hadden gesteld. Wat het verhaal toch een ander tintje geeft…

Er blijven natuurlijk nog voldoende vragen open staan, waar we misschien ooit een antwoord op zullen krijgen, maar voorlopig is dit weer een prachtig staaltje van een man die ver voor zijn tijd zaken uitvond die volgens de huidige kennis onverklaarbaar zijn en die de mensheid verbazen.

Saskia de Vries

Bronnen:
http://www.museosansevero.it/eng/cappella.htm
http://www.daltramontoallalba.it/personaggi/principesansevero.htm
http://www.dentronapoli.it/Musei/cappella_san_severo.htm
http://www.interviu.it/turismo/decumani/severo.htm
http://www.rinodistefano.com/en/articles/sansevero.htm
http://www.ic-napoli.com/sansevero/Chapel.htm