Sommigen figuren uit de nabije historie maken zo’n enorme indruk op de mensheid dat men het er jaren later nog over heeft. Ze gebruiken het “verhaal” om hun kinderen bang te maken, schrijven er boeken en stripverhalen over en er worden zelfs video-games van gemaakt.

(Geschreven door Michel)

Springveren Jack. Illustratie; Wikipediafile Spring Heeled Jack

Er is op Dossier X in het artikel vliegende creaturen al eens eerder een verhaal verschenen over zo’n legendarische figuur: de Mothman. Deze keer nemen we de legendarische Spring Heeled (springveren) Jack onder de loep.

De eerste vermeldingen dateren uit 1837, mensen in Londen spraken over een gedaante die met geweldige luchtsprongen hun pad kruiste. Volgens een nieuwsbericht uit december 1837 vond het eerste incident in september van dat jaar plaats. Een zakenman die ‘s avonds vanuit zijn werk op weg naar huis was, vertelde plotseling opgeschrikt te zijn door een mysterieuze springende figuur die met gemak over de hoge hekken van het kerkhof sprong. Er was geen sprake van een aanval, maar de beschrijving van de figuur was schokkend, de man beschreef een gespierd menselijk figuur met duivelachtige trekken zoals puntige oren en neus en indringende lichtgevende ogen.

In oktober 1837 volgde het tweede, ernstiger, incident. Mary Stevens liep naar haar werk toen ze door een vreemd figuur een donkere steeg in werd getrokken. Nadat hij haar stevig met zijn armen vasthield begon hij haar te kussen en trok de kleren van haar lijf. Hij betastte haar met klauwen die ze omschreef als ‘koud en klam als handen van een lijk’. Nadat ze het in paniek op een schreeuwen had gezet, vluchtte de aanvaller. De commotie zorgde ervoor dat omwonende burgers direct de achtervolging inzetten maar de aanvaller werd niet gevonden.

De volgende dag koos de springende aanvaller echter een heel ander slachtoffer op een manier waardoor hij later bekend zou worden, hij sprong over de weg voor een voorbijkomend rijtuig, waardoor de koetsier de controle verloor en het rijtuig verongelukte. De koetsier raakte ernstig gewond. Meerdere getuigen zagen de springende figuur, die ontsnapte door over een bijna drie meter hoge muur te springen terwijl hij op een hoge toon babbelde en lachte.

Het nieuws over de vreemde figuur verspreidde zich en al gauw gaven pers en publiek hem de naam Springveren Jack. In de maanden die volgden werd Springveren Jack niet alleen gezien in Londen, maar ook in omliggende gemeentes zoals Kensington, Hammersmith, Stockwell, Brixton en Lewisham. De burgemeester wist niet goed wat hij er nou mee moest, hij kreeg vanuit Londen en omringende gemeenten allerlei rapportages van inwoners uit alle lagen van de bevolking die over een wanstaltig type verhaalden, vaak omschreven als een geest of duivel, verscheidene vrouwen waren krankzinnig geworden na de ontmoetingen en er schenen zelfs mensen van de schrik overleden te zijn. De burgemeester instrueerde de politie om de “persoon” te zoeken die voor de aanvallen verantwoordelijk was en er werd een beloning uitgeloofd. Hij werd echter nooit gevonden; de aanvallen gingen door en werden zelfs brutaler.

Jane Alsop

Jane was jong en mooi. Ze woonde met haar twee zusters en vader in een Londens achteraf straatje dat Bearhind Lane heette. Ze had gehoord van de boeman die Jack met de springveer werd genoemd, maar was te nuchter om acht te slaan op
zulke praatjes. Op een nacht in februari 1838 werd er hard op de deur gebonsd. Jane deed open. De man stond in de schaduw bij het tuinhek en zei dat hij een politieagent was. “Licht me in godsnaam bij, want we hebben op straat springveren Jack gepakt.”
“De verhalen zijn dus toch waar”, dacht Jane opgewonden, terwijl ze wegrende om een kandelaar te halen. “En ik zal zien dat ze hem aangehouden hebben.” Ze haastte zich met een kaars naar buiten.
Maar toen ze hem aan de man bij het hek gaf, greep hij haar bij de hals en klemde haar hoofd onder zijn arm. Toen klauwde hij aan haar kleren en lichaam. Ze schreeuwde en rukte zich los. Hij achtervolgde haar, greep haar bij de haren en krabde in haar gezicht en nek. Een zuster die het gegil hoorde, rende de straat op en riep om hulp. Maar voordat iemand hem tegen kon houden, sprong Jack weg in de duisternis.
Jane beschreef haar onmenselijke aanrander later tegenover de politie van Lambeth als volgt “Hij droeg een soort helm en een nauwsluitend wit kostuum dat op een olie-pak leek. Zijn gezicht was afgrijselijk en zijn ogen leken net vuurballen. Zijn handen hadden grote klauwen en hij braakte witte en blauwe vlammen uit…” Een beschrijving die de volgende jaren steeds weer herhaald zou worden. Altijd de sprongen, de vlammen en de duivelse ogen.

Springveren Jack springt over een poort. Illustratie; Wikipedia file Spring Heeled Jack. Een illustratie uit de ‘Penny Dreadful’ van de BBC Hulton Picture Library.

Lucy Scales

Lucy was de 18 jarige zuster van een gerespecteerde slager in Limehouse. Ze kwam op een avond uit het huis van haar broer en ging met haar zuster naar huis. Terwijl ze door de verlaten Green Dragon Alley liepen, sprong een man in een wijde mantel uit de schaduw naar voren. Hij spuwde vlammen naar Lucy’s gezicht waardoor ze blind werd. Vier getuigen verklaarden dat de aanvaller ontsnapte door in een grote sprong van de grond op het dak van een nabij gelegen huis te springen.

Na deze incidenten werd Springveren Jack een belangrijk figuur, zijn aanvallen werden gerapporteerd in de kranten en hij werd gebruikt als personage in meerdere theatervoorstellingen in de kleine theatertjes die in die tijd populair waren. Maar ondanks dat zijn bekendheid toenam, namen de rapporten over zijn verschijningen en aanvallen af en verspreidden zich over een groter gebied. In 1843, 20 jaar na de eerste verslagen begon een nieuwe golf van incidenten zich te verspreiden over het hele land, een verslag uit Northhamptonshire beschreef hem als een figuur met een exacte gelijkenis met de duivel zelf, met hoorns en vlammende ogen. In East Anglia werden de rapporten over aanvallen op rijtuigen en koetsen zelfs bijna gewoon.

In november 1872 rapporteerde het “News of the World”  dat in het plaatsje Peckham in commotie was over iets wat bekend raakte als de “Peckham Ghost”, een mysterieuze figuur met een alarmerend uiterlijk. Ze wezen erop dat het niemand minder was dan springveren Jack, die de vorige generatie ook iedereen angst had aangejaagd. Ongeveer dezelfde verhalen werden gepubliceerd in de “Illustrated Police News” In april en mei 1873, waren er meerdere meldingen van Jack in Sheffield. Deze incidenten leidden ertoe dat duizenden mensen elke nacht bij elkaar kwamen om de op de ‘geest’ te jagen.

Er bleven meldingen binnenkomen en in 1877 kwam een van de meest spraakmakende verhalen van een groep soldaten in de Aldershot barakken. Een wacht die dienst had in het noordelijke kamp zocht met zijn ogen de duisternis af, gealarmeerd door een merkwaardig figuur
die springend van de ene naar de andere kant van de weg op hem af kwam, gevergezeld van een metaalachtig geluid. De wacht maakte een aanvallende beweging, zonder resultaat en de de figuur verdween enkele momenten uit zicht. De wacht stapte terug naar zijn plaats waarop de figuur vlak naast hem tevoorschijn kwam en hem een aantal klappen in het gezicht gaf met “een hand zo koud als van een lijk”. Gealarmeerd door het lawaai kwamen andere soldaten aangesneld, maar de figuur sprong gewoon over hen heen en landde achter hen. Volgens hun ooggetuigeverslag stond Springveren Jack daar gewoon, hen te  bekijken en toe te grinniken, wachtend op wat hun reactie zou zijn. Een van de wachters loste een schot, zonder zichtbaar effect anders dan dat het Jack kwaad maakte. Sommige bronnen schreven dat de soldaat waarschijnlijk met lege hulzen heeft geschoten, om een waarschuwing te geven. Jack ging in de aanval en spoot met zijn mond blauwe vlammen naar de soldaten, waardoor de wachters in paniek hun post verlieten. Jack verdween daarop springend in de duisternis.
Er waren meerdere aanvallen van Jack op de wachters van Aldershot. Al deze verslagen hadden de zelfde omschrijving: groot, gespierd, helm en een wit nauw gesloten olie-pak.

Na deze voorvallen ontstond er een enorme golf van waarnemingen in heel Engeland. In Lincolnshire, schijnt hij over huizen heen gesprongen te zijn waarbij hij een schapenhuid droeg. Een boze menigte schijnt hem achtervolgd te hebben en hem te hebben beschoten. Velen getuigen dat hij zeker geraakt werd, maar dat het klonk alsof een hol metalen object geraakt werd. En zoals gewoonlijk ontsnapte hij telkens weer door met enorme sprongen weg te springen en te verdwijnen.

Aan het einde van de 19e eeuw waren de meldingen van springveren Jack naar het westen van Engeland verschoven en in september 1904 in het plaatsje Everton in Noord Liverpool verscheen hij op het dak van de Saint Francis Xavier’s kerk in Salisbury Street. Ooggetuigen vertelden dat hij plotseling sprong en achter een nabij gelegen huis landde. Toen ze daar aankwamen stonden ze tegenover een grote en gespierde man, die volledig gekleed was in een nauwsluitend wit pak en die een helm op had in de vorm van een ei. De figuur lachte hysterisch naar de menigte en rende op hen af, sprong over hen heen en verdween achter de huizen.

De laatste melding komt uit 1986 in South Herefordshire waar een verkoper een onaangename ontmoeting met hem had. Jack sprong met onmenselijk grote sprongen over de weg, passeerde hem en sloeg hem op zijn wang.

Theorieën

Het feit dat hij nooit gepakt en / of geïdentificeerd is, gecombineerd met zijn bijzondere krachten en de zeer lange periode dat er melding wordt gemaakt van zijn verschijning, heeft geleid tot vele theorieën over zijn identiteit. En hoewel vele onderzoekers op zoek zijn gegaan naar een rationele verklaring, zijn er ook vele anderen die paranormale theorieën niet uitsluiten.

De sceptische onderzoekers vinden de simpelste verklaring: massahysterie! het meest aannemelijk, dat is wel vaker ontstaan rond andere legendes zoals de boogyman en ook bijvoorbeeld met de duivel. Sommigen schrijven het verhaal van Jack dan ook af als een voortborduursel op de legende over een vreemde figuur die over de daken danste en riep dat de duivel achter hem aanzat.

Sceptische verklaringen

Sceptische onderzoekers geloven dat er één of meer individuen zaten achter de eerste meldingen en dat imitatoren het verhaal later in stand hebben gehouden. Vanuit dat standpunt is het goed om te melden dat de autoriteiten en kranten die over Jack bericht gaven niet uitgingen van een bovennatuurlijk figuur maar een individu (misschien meerdere individuen met een macaber gevoel voor humor, die het leuk vond(en) om mensen bang te maken en vrouwen aan te vallen.

Een populair gerucht rond 1840 was dat een Ierse edelman, de Markies van Waterford, de hoofdverdachte was die achter de
figuur Springveren Jack schuil ging. Naar het schijnt zijn er aanwijzingen dat de markies na een schaamtevol incident met een dame en een politieagent het idee had gekregen om wraak te nemen op vrouwen en politie-agenten in het algemeen, en dat hij dit wel eens gedaan zou kunnen hebben door een mythische figuur te creëren. De geruchten speculeren dat hij eventueel samen met wat technische vrienden een soort laarzen met springveren had ontwikkeld en er zelfs mee had geoefend om een onnatuurlijk effect te creëren.
De Markies van Waterford link naar Wikipedia file; Marquis of Waterford

Het klopt dat de markies rond 1835 regelmatig in de belangstelling van de kranten stond vanwege dronkenschap, brutale grappen en bekend stond om alles over te hebben voor een goede weddenschap. Zijn gedrag en zijn afkeer ten aanzien van vrouwen hebben geleid tot de bijnaam van de “mad marquis”, en het klopt ook dat hij in Londen was gedurende de incidenten die daar plaats vonden. Aan de andere kant deed de Waterford Chronical verslag van zijn aanwezigheid bij het Valentijn-bal in Waterford Castle, wat hem een waterdicht alibi gaf voor de aanvallen op Jane Allsop en Lucy Scales. In 1842 trouwde de Markies en hij stierf in 1859 door een val van een paard. Ondertussen gingen de aanvallen van Springveren Jack gewoon door. Wat volgens sommigen alleen tot de conclusie kan leiden dat de Markies er wel degelijk mee begonnen is maar dat imitatoren het in latere jaren van hem hebben overgenomen.

Omslag met illustratie van Springveren Jack. Wikipedia file Springheeled Jack

Paranormale verklaringen

Een regelmatig terugkerende hypothese over Springveren Jack is dat hij een buitenaardse enitteit is, die gestrand is op aarde, de redenen die worden aangedragen zijn:
1. zijn niet menselijke uiterlijk;
2. eigenschappen zoals de vurige ogen en blauwe vlammende adem;
3. zijn springende manier van voortbewegen (die erop zou wijzen dat hij van een planeet met een hogere zwaartekracht afkomstig is);
4. zijn vreemde gedrag;
5. en zijn lange leven.
Een andere hypothese is dat Jack uit een andere dimensie komt, de laatste mogelijkheid is dat hij een demonische figuur is…

Alles is natuurlijk mogelijk, feit blijft dat Jack de harten van veel mensen heeft doen overslaan. Dat laatste blijkt uit de vele getuigenverklaringen in de kranten en de cultuur die om zijn figuur is ontstaan. Want dat hij invloed heeft gehad en nog heeft op de creatievelingen die toneelstukken, boeken en stripverhalen over hem hebben geschreven is wel duidelijk.
Werd hij eerst nog afgebeeld als de duivelse schurk, in later jaren veranderde hij vaak in de humoristische held van het verhaal. Veel Engelse comic books (strips) van na 1970 hebben de legende van Springveren Jack gebruikt als basis voor hun “superhelden” zoals Jumping Jack, The Leaping Phantom, Spring-heeled Jock and Spring-heeled Jackson. En zelfs vandaag de dag kietelt de legende de verbeelding van schrijvers als Philip Pullman en Stephen King (Strawberry Spring).
Maar ook muzikanten halen er hun inspiratie uit. Zo zong Morrisey “Spring heeled Jim” in 1994 en een Amerikaanse Ska groep heeft zelfs de hele band vernoemd naar de legendarische Jack: “Spring Heeled Jack USA”. In het videospel “The Monster in my Pocket” voor de NES uit 1991 komt een afbeelding van Jack voor en het meest
recente voorbeeld is een videospel uit 2006: The Elder Scrolls IV: Oblivion waarin de hoofdfiguur op pad wordt gestuurd om de laarzen van Springheel Jak te zoeken: handig schoeisel dat ervoor zorgt dat de hoofdpersoon beter kan springen en zich sneller kan voortbewegen.

De identiteit van Springveren Jack zal wel nooit onthuld worden, maar is dat nou eigenlijk niet juist de hele charme van dit soort mythische figuren?

Samengesteld en vertaald door Michel

Bronnen:
Vreemde verhalen, Bizarre feiten (RD)
WikiPedia http://en.wikipedia.org/wiki/Spring_Heeled_Jack
Anomaly info http://anomalyinfo.com/
Meerdere sites via Google

Flying creatures

http://www.paranormalnews.com/article.asp?ArticleID=1271